1153 yılında Cizre’nin Tor (Dağkapı) mahallesinde doğmuş,1233 yılında Cizre’de vefat etmiştir. Mezarı, Cizre'deki Nuh Peygamber Camiinin avlusunda bulunmaktadır.

El-Cezerî Artuklular döneminde yaşamıştır. Fizikçi, robot ve matris (elektronikte, hesap ve kumanda işlemlerini gerçekleştiren elektronik devre) ustası olduğu için Sibernetik(haberleşme,kontrol,denge kurma ve ayarlama bilimi) alanının en büyük dâhisi olarak kabul edilmektedir.
“Sibernetik biliminin asıl kurucusu” veya “Sibernetiğin İlk Babası” olarak anılmaktadır.

El-Cezerî’nin Artuklu hükümdarına takdim ettiği otomatik olarak çalışan ve kendi kendine bazı hareketler yapan aletin dünya tarihinin ilk robotu olduğu söylenebilir.

Günümüzde bütün motorlu vasıtalarda bulunan "krank mili"ni Leonardo da Vinci’den önce El-Cezerî’nin kullandığı literatürde yer almakta ve bu iddiayı kitabında yer alan çizimler de doğrulamaktadır.

Yaptığı makinelerin çoğunun su ile çalışması (Filli Su Saati gibi) ve su temininde kullanılan aletler (günümüz ismi ile pompa) olması nedeniyle El Cezerî “Su Mühendisi” olarak da anılır.

Cizre Ulucami kapısı ile kapı tokmakları olan ejderler ve Diyarbakır Ulu Camii avlusunda bulunan ünlü Güneş Saati El-Cezerî 'nin eseridir.

Yatay eksenli makinelerin rüzgâr gücü ile kullanılması ilk El-Cezerî tarafından su kaldırma cihazında kullanılmış ve bu cihazda sadece rüzgâr gücünden faydalanılmamış, günümüzdeki silindir, piston ve sübap parçaları da bir arada kullanılmıştır.

İlk modern dikey eksenli rüzgâr türbini El-Cezerî tarafından geliştirilmiştir.
Bugün El-Cezerî İslam dünyasının Leonardo Da Vinci’si olarak anılmaktadır.
El Cezeri’nin günümüze ışık tutan bir sibernetikçi, elektroniğin atası, makine mühendisliğinin ilk kurucusu olduğunu görürüz.

Yani, Avrupa’da bilim insanları engizisyon mahkemelerinde ölüme yollanırken, Diyarbakır’da Artuklular mekanik biliminin ilk uygulamalarını hayata geçiriyorlardı. Batı, El Cezeri’nin çizimlerini ve o dönem yaptıklarını ancak sanayi devriminde hayata geçirebilmiştir.

Mekaniği doruk noktasına çıkaran Alman sanayisinin arkasında El Cezeri’nin çizimlerinin kopya edilerek Almanya’ya götürülmesinin yattığı söylenebilir.

Kaynak:
El-Cezeri'nin hayatı ve "Terazili, Sürekli Çalan Flüt" adlı çalışması / The life of al Jazari and his work named "Perpetual Flute", Yusuf Korkutata, Y.L.Tezi