Tuluğ Özerinç

Ben İnşaat Yüksek Mühendisiyim. İTÜ İnşaat’ta Lisans, Boğaziçi Ünv’de Yüksek Lisans yaptım. O yüzden depremle ilgili biraz bilgi paylaşmak istedim:
Binada basınç yükünü (yani üzerine koyduğumuz eşyalar, biz, vb) beton taşır. Deprem binaya yatay yük verir. Moment dediğimiz dönme etkisi oluşur.
Bunu da alttan vuran bir yük gibi düşünebilirsiniz. Betonun buna dayanımlı (yani çekme dayanımı) sıfırdır, çelik konmaz veya olması gerekenden az ya da çok konursa, beton un ufak olur. İçine bu yüzden statik projeye uygun çelik konmalıdır.
Ne az ne de çok.
Binalar 3 şekilde yıkılır:
1) Yığılarak çöker (beton veya çelik ya da agrega dediğimiz taşlar hesaba uygun konmazsa)
2) Ötelenir/devrilir (temel yanlış atılmışsa, deprem hesabı yanlış yapılmışsa, vb) ve en sonunda yıkılır
3) Zeminde gemi gibi kayar. Burada bina sağlamdır, zemin kayalık değil, kumdur.
Deprem etkisi kumu sıvılaştırır.
Bunu şöyle örneklerde görürsünüz: Katlar birbirine geçmemiştir ama bina zeminde kayıp devrilmiştir.

Bunu önlemenin yolu kazık temel yapıp (kazığı taa en alttaki kayalık zemine sabitleyip) öyle temel atmaktır. Masraflı ama güvenli bir yoldur.
Bir de, çelik koysanız bile o çelik paslıysa (yani korozyon varsa) işe yaramaz.
Ayrıca, istinat duvarı dediğimiz toprağın kaymasını engelleyen duvarlar kayarsa da bina kayar.
Dolayısıyla, bir bina yapılırken zemin etüdü, temel, statik proje, yerinde denetim, vb. her şey çok düzgün yapılmalıdır.
2019’a kadar mteahhitler istedikleri denetim firmalarını seçebiliyor, hatta kendi denetim firmalarını kurabiliyordu.
Felaketin sebebini anlayabiliyor musunuz?… Dehşet verici…
Fotoğraftaki, sağlam yapılmış ama zemin sebebiyle devrilmiş bir bina örneği…