Ali Ekber Yıldırım 
 

Hatırlanacağı gibi, 16 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7254 Sayılı Kanun(Torba Yasa)’un 10.maddesi ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa bir madde eklenerek kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan düzenlemesi yapılmıştı. Bu yasaya dayanılarak hazırlanan yönetmelik 15 Nisan 2021 itibariyle yürürlüğe girdi.

 

Köy yerine kırsal mahalle

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen ve 16 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7254 Sayılı Kanun” ile mahalleye dönüştürülen köy ve beldelerle ilgili önemli bir düzenleme yapıldı. Belli şartları sağlamak ve başvuru yapmak koşulu ile köy ve beldelere “kırsal mahalle” olma hakkı getirildi.

 

Kırsal mahalle tespiti nasıl olacak?

Yönetmeliğin 4. maddesine göre kırsal mahalle tespiti şu şekilde yapılacak:

 

1- Kırsal mahalle, büyükşehir belediyeleri sınırları içinde olup 1984 yılı ve sonrasında köy veya belde belediyesi iken mahalleye dönüşen mahallelerde tespit edilir.

 

2- Kırsal mahalle tespit edilirken birinci fıkradaki şartın yanı sıra söz konusu alanlara tanınacak muafiyet ve indirimler göz önünde bulundurularak belediye sınırları içinde benzer durumda olan yerler bakımından adalet, eşitlik ve genellik prensipleri de dikkate alınır.

 

3- Bir mahallenin kırsal mahalle olarak tespit edilebilmesi için;

— Kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmemesi,

— Şehir merkezine olan uzaklık ve ulaştırma durumu,

— Belediyelerin yol, su, atık su, katı atık, toplu taşıma gibi hizmetlerinden en az birine erişebilme imkânına tam kapasitede ulaşabilip ulaşamaması,

— Mevcut yapılaşma durumunun kırsal niteliğinin devam edip etmemesi,

— İmar mevzuatı uyarınca yerleşik ve gelişme alanları içinde olup olmaması,

— Sosyo-ekonomik olarak; kırsal nüfus oranının yüksek olması, yüzölçümünün önemli bir kısmını tarım, orman, mera, yaylak ve kışlak arazilerinin oluşturması, tarımsal üretimin, hayvancılık ve orman faaliyetlerinin başlıca geçim kaynağı olarak tespit edilmiş olup olmaması, hususlarından bir veya daha fazlası ile benzeri hususlar dikkate alınır.

 

Kırsal yerleşik alan tespiti

Yönetmeliğin 5. maddesi ise kırsal yerleşik alanı düzenliyor. Madde de şöyle deniliyor: “Uygulamanın mahalle düzeyinde yapılması esastır. Bununla birlikte mahalle bütünlüğü içinde 4. maddede belirtilen şartları taşımaması nedeniyle kırsal mahalle olarak tespit edilemeyen mahallelerdeki on bin metrekareden az olmayan alanlar, 4 üncü maddede belirtilen ilkelerde ve şartlarda kırsal yerleşik alan olarak belirlenebilir.

 

Kırsal yerleşik alanlar, bir mahallenin veya birden fazla mahallenin bir kısmını içeren yerlerinde tespit edilebilir.”

 

Belediyelerce yapılacak işlemler

Yönetmeliğe göre belediyeler tarafından yapılacak işlemler ise şöyle sıralanıyor:

 

1- Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan belirlemesi için önce ilgili ilçe belediye meclisince karar alınır. Teklifi içeren bu karar, gerekçeleri ile beraber büyükşehir belediye başkanlığına gönderilir. İlçe belediye meclisinin kararının ve teklifinin büyükşehir belediye başkanlığı kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren büyükşehir belediye meclisinin yapacağı ilk toplantıda karar ve teklif gündeme getirilir ve büyükşehir belediye meclisi, en geç doksan gün içinde kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan tespitine ilişkin kararını verir.

 

2- Büyükşehir belediye meclisi belirtilen süre içinde karar almak zorundadır. Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen teklifi aynen veya değiştirerek kabul eder ya da reddeder.

 

3-Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini değerlendirirken;

a) Kırsal mahalle ile ilgili teklifi, mahallenin bitişiğindeki diğer mahalleler ile ekonomik ve sosyal bütünlüğün gerektirmesi halinde komşu mahallelerde kırsal yerleşik alan belirlemek suretiyle genişletme veya daraltma,

b) Bir mahalle içindeki kırsal yerleşik alanla ilgili teklifi, mahalle sınırlarına kadar genişletme, yönünde karar alabilir.

 

4- Büyükşehir belediye meclisi, ilçe belediyesinden gelen kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan teklifini ilçe belediyesi sınırlarını kapsayacak veya aşacak şekilde değiştiremez.

 

5- Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak tespit edilen yerler için bir süre kısıtlaması öngörülemez. İlçe belediyelerince kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak tespit edilen yerlerin bu özelliklerinin kaybedildiğinin tespiti halinde Kanunun ek 3 üncü maddesi uyarınca bu maddedeki usulle kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan niteliği kaldırılabilir.

 

Uygulama süresi başlangıcı ve sona ermesi

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanın ilanı sonrasında bunlarla ilgili uygulamalar, ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılı takip eden takvim yılının başından itibaren başlar. Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanlar ile ilgili uygulamalar, 6. maddedeki usule göre yapılacak çıkarılma işlemine ilişkin ilgili büyükşehir belediye meclisi kararının verildiği yılın sonuna kadar devam eder.

 

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alanlara tanınan muafiyetler

Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; Gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisinden, 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlardan, muaftır.

 

Uygulanacak indirimler

— Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi %50, 2464 sayılı Kanun uyarınca alınması gereken vergi, harç (bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlar hariç) ve harcamalara katılma payları %50 indirimli uygulanacak. Bu yerlerde, içme ve kullanma suları için alınacak ücret; işyerleri için belirlenmiş olan en düşük tarifenin %50’sini, konutlar için belirlenmiş olan en düşük tarifenin %25’ini geçmeyecek şekilde belirlenir.

 

Bakanlık tereddütleri giderecek

Bu yönetmeliğin uygulanmasından doğabilecek tereddütleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gidermeye yetkili kılınıyor.

 

Ne olmuştu?

Büyükşehir Belediyesi statüsüne sahip 30 ildeki 16 bin 220 köy ve 1053 belde bir gecede mahalleye dönüştürüldü. Köyleri mahalleye dönüştüren Büyükşehir Yasası’ndaki değişiklik 12 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. İlk yerel seçimde 30 Mart 2014’te bu yasa yürürlüğe girdi. Seçime köylü olarak giren 16 bin 220 köy ve 1053 beldenin sakinleri seçimden sonra şehirli oldular. Köyleri ve beldeleri de mahalle oldu. Köy ve belde statüleri kaldırıldı. 16 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 7254 Sayılı Torba Yasa ile kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan düzenlemesi yapıldı.

Tarimdunyasi.net