İskilipli Atıf nam kişi hakkında tartışma yürütülüyor. Adam İstiklal Mahkemesi tarafından şahitsiz, temyiz hakkı olmadan sözde yargılanarak hemen idam edilmiş. Suçu İngilizlerle iş birliği yapmak. Bu iddia ne derece doğru bilemeyiz. Bir kere yargılama hukuk dışı ve infaz emirle yapılmış.
Peki sonra ne oldu?
Onu İngiliz işbirlikçisi ilan eden cumhuriyetin kurucuları Türkiye'nin ilk anonim şirketine İngilizleri ortak ederler.
Kim mi bunlar?
İçlerinde İstiklal Mahkemeleri başkanları da var.
Buyrun burdan:
Yunus Nadi, İzmir’in kurtuluşundan on gün sonra Türkiye Milli İthalat ve İhracat Anonim Şirketi’ni kuruyor
Cumhuriyet Gazetesinin kurucusu, Osmanlı Mebusan Meclisi ve daha sonra da TBMM milletvekili olan Yunus Nadi öncülüğünde İzmir’in kurtuluşundan on gün sonra -İş Bankası’ndan önce- İzmir’de ithalat ve ihracat şirketi kuruluyor.
57 yüksek bürokrat ve siyaset adamı ile 37 büyük tüccardan oluşan Türkiye Milli İthalat ve İhracat Anonim Şirketi 1922 yılında kuruldu. Şirketin kuruluşundan 15 gün sonra 850 kişiye toplam 51.426 TL’lik hisse senedi satışı yapıldı.
Hisse sahiplerinin 173’ü milletvekili, 175’i tüccar, memur ve subaylardan oluşuyordu. Bir milyon sermayeli bu şirket altı ay sonra bir İngiliz şirketiyle anlaşmalar yapıyor. 15 Haziran 1923'de Economic Development of Turkey (Türkiye'nin İktisadi Gelişmesi Şirketi) ile anlaşmalar karşılıklı imzalanıyor.
Şirket, 1925 yılında büyük bir açık vererek zarar ediyor.
Hükûmet bu zarara müdahale ederek şirketi batmaktan kurtarıyor. Buna karşılık, zarara yol açan muhalif ittihatçı yöneticiler yerine hükûmetin emirindeki ittihatçılar yönetimi ele alıyor. Yeni yönetim kurulunda, Afyon Karahisar Mebusu Ali (Çetinkaya), Gaziantep mebusu ve İş Bankası idare meclisi üyesi Rasim Bey, Bozüyük mebusu ve İş Bankası idare meclisi üyesi Salih (Bozok) Bey, Gümüşhane mebusu ve Osmanlı Bankası idare heyeti üyesi Hasan Fehmi, Ankara Mebusu ve tüccar Hilmi Bey, Kütahya mebusu ve tüccar Cevdet Bey, Ankaralı tüccar Nafiz Bey ve İzmit eski mebusu Ziya Bey yer aldı.
ükûmet, şirket yöneticilerinin seçiminde etkili olduğu gibi Maliye Vekâleti’ne de şirketin 90.000 TL’lik hissesini almasını sağlıyor.