“Ağam. Böyle midir; yiğitlik, mertlik?
Sana vatan oldu. Bize gurbetlik
Ela gözlerini sevdiğim ağam
Bizi kavuşturan cennetlik”
Eğin Manisi
İbn-i Haldun’un “Coğrafya Kaderdir” sözünün vücut bulmuş halidir Kemaliye…
Bunca kadına gözyaşı döktüren, maniler yaktıran bu zor coğrafya değil midir?
Eski adı Eğin (Cennet Bahçesi) olan, doğa ve tarihiyle büyüleyici Kemaliye; Erzincan’ın dokuz ilçesinden en ünlüsüdür.
Eğin halkı Kurtuluş Savaşı’nda Mustafa Kemal Atatürk’e “Dayanın, beş yüz atlı ile geliyoruz” şeklinde telgraf yollar. Yardım için gittiklerinde çok şehit verirler. Bunun üzerine bakanlar kurulu kararı ile 21 Ekim 1922’ de -kahramanlıklarından dolayı- ilçeye “Kemaliye” ismi verilir.
Burayı çekici kılan, yerli ve yabancı turistlerin gelmesini sağlayan birçok önemli özelliği vardır. Bunlardan en önemlisi Amerika’daki Grand Kanyondan sonra dünyanın en büyük ikinci kanyonu Karanlık Kanyonun burada yer almasıdır. İkinci en büyük özelliği ise Dünyanın en zorlu yolları olan Taş Yolu’na sahip olmasıdır. 132 yılda tamamlanan bu yollar devletin verdiği destek ile 2002 yılında tamamlanmıştır.
Ününü duymuş olduğumuz Kemaliye-Divriği arasındaki Taş Yolu, çok sayıda tünel, viraj ve keskin uçurumlarıyla Hakka’l- Yakin tecrübe ettik. Burası özellikle adrenalin tutkunları için vazgeçilmez bir yerdir.
Bu şirin ilçemizi gezerken hangi sokağa girsek su, ırmak; sağlı sollu bitip tükenmeyen meyve ağaçları vardı. Ağaçların kokusunu, rüzgârın sesini bütün hücrelerimize kadar hissettik.
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde; bu ilçe hakkında meyvelerle dolu bağ bahçe bir kasaba diye bahsetmiştir.
Burada en çok yetişen meyvelerden biri dut meyvesidir. Dutların fazlalığından olsa gerek dut ve ceviz karışımıyla Eğin’e özgü “Lök” yapılır Lökhanelerde… Tabi ki bu yoğun ve lezzetli tatlımızın tadına bakmadan buradan ayrılamazdık.
Kemaliye’ye anlam katan, burayı güzelleştiren evleri ve kapı tokmaklarıdır. Kemaliye evleri dağın yamacına yapılmış, iki katlı ve bahçelidir. Kapı tokmakları ise Kemaliye’nin binlerce yıllık tarihini ve sosyolojik yapısını anlatmaktadır. Buradaki kapıların iki tane tokmağı bulunmaktadır. Kalın sesli olan erkek misafirler için, ince sesli olan da kadın misafirler içindir. Yok olmaya yüz tutmuş olan bu sanat hala burada yaşatılmaya çalışılıyor. Kapı tokmakları farklı motiflerle yapılmıştır. Her birinin bir anlamı vardır. Mesela kuş motifi kullanılmışsa bu ev sahibinin gurbette bir yakının olduğu ve haber beklediği anlamına gelir.
Buranın en ünlü mahallesi Kadıgöl’ün her sokağını büyük bir heyecan içinde gezdik.
Kemaliye’de restore edilen tarihi evlerinde, gelen misafirlere buranın yöresel yemekleri sunulmaktadır. Bu tarihi evleri gezdikten sonra, birçok merdiveni aşıp ilçenin tam tepesinde olan maniler sokağına gittik.
Maniler sokağında şehri izlerken ahenkli bir rüzgâr kulaklarımda uğulduyordu. Manzara hakikaten güzel ve dokunaklıydı. Uzun bir süre şehri, sanat eseriymişçesine seyrettim.
Bu sokakta çok sayıda manilerin yazılmış olduğu tabelalar yer almaktadır. Bu manilerde hanımların eşlerine karşı duydukları özlem ve sitemler yer almaktadır. Bunca kadına acı çektiren ve manileri yaktıran hikâyeye değinmek istiyorum.
Osmanlı döneminde Kafkasya’dan gelip buraya yerleşen halk, ilçenin merkeze uzak ve zor bir coğrafyaya sahip olması nedeniyle İstanbul’a göç etmeye başlamıştır. Bu göçün tamamını önlemek için IV. Murat her evden sadece bir erkeğin İstanbul’a gelip çalışmasına müsaade etmiştir. Bu nedenle kadınların eşlerine olan manilerinde gurbet, sıla ve özlem temaları işlenmiştir.
Kemaliye’den sonra küçükken hepimizin diline pelesenk olmuş ve zihnimizde bir köy özlemi canlandıran, dizeleri şair/yazar Ahmet Kutsi Tecer’e ait olan “Orada Bir Köy Var Uzakta” şarkısındaki Apçağa köyüne gittik. Burada Ahmet Kutsi Tecer Kültür Evi’ni ziyaret ettikten sonra “Orada bir köy var uzakta/ O köy bizim köyümüzdür/ Gezmesek de tozmasak da/ o köy bizim köyümüzdür.” Dizelerini mırıldanarak gezimizi bitirdik.
Gezi yazılarımız hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak isterseniz Zehra Işık’ın https://www.instagram.com/gizemli_rehber/?hl=tr sayfasını ziyaret edebilirsiniz.