Zekeriya Herdem
Son yıllarda patates üretimi, Siğil Hastalığının (Synchytrium endobioticum) yayılması ve mücadelesinin olmayışı üretim alanlarını daraltmıştır. Yumrularda karnabahara bezeyen irili ufaklı ur (Kanser) oluşmaktadır. Hasta patates yumrularının insan sağlığına zararı yoktur, anacak verimi % 60 azaltmakta, diğer yumrulu bitkiler ile domatese de arız olmaktadır. Ayrıca EPPO A2/82 listesinde yer alıp, AB Konsey direktifi ile üretimi, yayılması ve girişi yasaktır.
Tarım ve Orman Bakanlığı, 2019/51 sayılı tebliği ile 25 ilde Patates üretimini yasaklamıştır. Sivas dâhil 12 ilimizde üretim yapılmaktadır. Bu bağlamda Sızır’da on yıla yakındır üretim yapılmaktadır. Kasabamızda Patates üretiminden dolayı, giderek aratan şikâyetler sürmektedir. Şikâyetlerin geneli toprağın zehirlendiği ve bunun suları etkilediği yönünde ağırlık kazanmaktadır.
Şikâyetler yetkili resmi makamlara yapılıyor mu? Bilmiyorum genelde Belediyemiz ve mesleğim olması nedeniyle bana da intikal etmektedir. Patates üretimi ile ilgili Araştırmacı meslektaşlarım. Ticari olarak üretim yapan kuruluşlar ve Akademik yayınları inceleme sonucu ve tecrübelerimi de katarak oluşan düşüncelerimi paylaşıyorum.
Patates çapa bitkisidir genel olarak, toprak hazırlığı, dikim, çapalama ve sulama ve ekim nöbeti (münavebe) şeker pancarı ile aynıdır.
Gübre İhtiyacı: Dikimde (Ekimde) 50 Kg Kompoze, 20 Kg Toz Kükürt ve 20 Kg katı Hümik asit ve Çinko olmak üzere Toplam 100 Kgr/ Dekar taban gübre kullanılır.
Üst Gübreleme:50 Kgr % 33 Amonyum Nitrat, Boğaz doldurma ve yağmurlama sulama ile üç defada verilir. Çiçeklenme başlangıç ve sonunda 2 defada 20 Kgr potasyum Nitrat verilir. Ayrıca yaprak gübresi ve toprak düzenleyiciler kullanılır.
İlaçlama: Patates yetiştiriciliğinde kullanılan tarım ilaçları üç guruptur.
a- Herbisitler: (Yabancı ot ilaçları) Çıkış öncesi dar ve geniş yapraklı otlara, 2 defa
b- Fungisitler: (Mantar ilaçaları) Patates mildiyösü ve Erken yaprak yanıklığına, 2defa
c- İnsektisitler (Böcek ve toprak altı zararlı ilaçları) Bozkurt ve Patates Böceğine karşı kullanılır. 2 defa
Toprak altı zararlıları ve mantarlara karşı tohum ilaçlaması yapılır. Bölge şartları, hastalık ve zararlının yayılması ve kesafetin artmasına bağlı olarak ilaçlama sayısı artar ya da azalabilir.
Kasabamızda bu derecede yoğun kimyasal gübre ve tarım ilacı kullanılan bir üretim yapılmamıştır. Bu sebeple dikkat çektiğini düşünüyorum.
Patates üretiminde ekim nöbeti (münavebe) şarttır. Aynı tarlaya üst üste kesinlikle ekilmemelidir. Bu durum hastalıkları ve yabancı ot kesafetini arttırır. Kasabanın ekim sahaları bölgelere ayrılmalı, her sene bir mevkide ekilmelidir.
Görüştüğüm araştırmacılar, Önde gelen Cips, Nişasta ve diğer patates ürünü pazarlayan bu amaçla sözleşmeli üretim yapan firmalar ve bu konudaki yayınlar da; Patateste kullanılan ilaç ve gübrenin insan sağlığına zarar verdiği, toprağı ve suyu kirlettiğine dair bir bilgi uyarı bulunmadığını sormam üzerine özellikle belirttiler.
Kasabamızda oluşan şüphe ve endişenin giderilmesi şarttır. Bu amaçla Tarım İl Müdürlüğü uzmanlarınca; toprak, su ve bitki numuneleri periyodik olarak alınmalı, sonuçlar halka anlatılmalıdır. Şayet toprakta bozulma, sularda kimyasal kirlenme ve çevre zararı oluşuyorsa yasaklama dahil her türlü tedbirin alınması için yetkili makamlar harekete geçirilmelidir.
Patates temel gıdamızdır. 2018 yılında üretimin azalması sonucunda büyük şehirlerde tanzim satışlarla sıkıntının giderildiği fiyatların aşırı yükseldiği unutulmamalıdır.
Fakültede “Doğanın Korunması” dersinde Hocamız “Suyunda balık yaşıyorsa, çevrede arıcılık yapılıyorsa su ve hava kirliğinden söz edilemez” uyarısını sık sık yapardı. Sularımız akvaryum gibi, havamız temiz olmazsa yazın insanlar büyük şehirden kaçarak gelirler mi?
Kaynak: 1-Konya Şeker Bitkisel Üretim Rehberi (Prof. Dr. S. Soylu, Prof. Dr. N. Boyraz, Doç Dr M. Zengin Yrd. Doç. M. Şahin)
2- Tarım ve Orman Bakanlığı, 2016/22 ve 2019/51 sayılı tebliği