Glikoza aç bir organ olan beyin her ne kadar toplam vücut kütlesinin yalnızca %2’si ağırlığında olsa da, genellikle glikoz formunda bulunan, beynin ana yakıtının %20’sini talep eder. Bu enerji aktarımının kesintiye uğraması durumunda beyin hücreleri olumsuz etkilenebilir ve hatta kalıcı hasar yaratabilir. Bu nedenle glikozun beyin hücrelerine ulaşıp ulaşmaması beyin sağlığı için çok önemlidir.
Beynin çok yüksek veya çok düşük dozda glikoza maruz kalması kişide demans görülme riskini artırır. Aynı zamanda glikoz değişkenliği olarak da bilinen, çok yüksek ile çok düşük glikoz seviyeleri arasında gidip gelinmesi durumu da oldukça önemlidir, çünkü bu değişkenliğin sık görülmesi bilişsel işlevin azalmasına sebep olabilir. Bu da sıkı bir glikoz kontrolünün beyin sağlığı için ne denli önemli olduğunun bir göstergesidir.
Çok fazla oturmak niçin zararlıdır?
Çok fazla oturmak erken ölümlere sebep olabilir. Araştırmalara göre günde sekiz saatten fazla oturmanın artırdığı ölüm riskinin dengelenebilmesi için günde 60-75 dakika arasında orta veya yüksek yoğunlukta egzersiz yapılması gerekiyor. Bu, yetişkinler için önerilen minimum egzersizin iki katından daha fazla. Bu nedenle oturarak geçirdiğiniz süreyi azaltmak bile sağlığa faydalı bir egzersiz yerine geçebilir.
Çok sayıda araştırma sonucunda, oturulan sürenin azaltılmasının veya bir kısmının düşük yoğunlukta yürüyüş ile yer değiştirmesinin yemek sonrası glikoz kontrolüne fayda sağladığı görüldü. Bu, glikoz seviyesinin çok fazla yükselmemesi veya düşmemesi anlamına geliyor. Bunun sebebi çalışan kasların sistemimizdeki glikozun bir kısmını kullanarak glikozu vücudumuz için en uygun seviyede tutması olabilir.
Glikoz kontrolü iki şekilde olur: Ya gün içine dağılmış hafi f yoğunluklu egzersiz, ya da sabah yapılan yoğun veya orta yoğunluklu bir kereye mahsus egzersiz. Ancak araştırmalar gün içine dağılmış hafi f egzersizin daha yararlı olduğunu gösteriyor, her ne kadar iki durumda da toplam harcanan enerji eşit olsa da…
Uzun süre oturmanın beyin fonksiyonu üzerindeki etkileri üzerine yapılan araştırmalarda birçok farklı sonuç elde edildi. Laboratuvar araştırmalarında bütün gün oturmanın hafızayla ilgili işlerde performansı olumsuz etkilediği fikrini hem kanıtlayacak hem de çürütecek sonuçlar alındı. Katılımcıların birkaç yıl boyunca takip edildiği başka araştırmalar ise uzun süre oturma ile beyin fonksiyonlarında bozulmalar arasında bir bağlantılı olduğunu gösteriyor. Yine de bu sonuçlar elde edilirken farklı ölçekler kullanılması, kesin bir sonuca varılmasını önlüyor.
Beyin fonksiyonlarının çalıştırılmasını gerektiren zorlu işlerde elde edilen başarıların doğrudan ölçülmesi yerine teorik olarak beyin fonksiyonları ölçülebilir. Örneğin New Mexico Highlands Üniversitesi’nden araştırmacılar, yürüyüş esnasında ayak darbelerinin kan damarları yoluyla beyne basınç dalgası göndererek kan akışını artıracağını göstermişti.
Beyne kan akışı aynı zamanda beyne giden glikozu da artırdığından zaman içerisinde beyin sağlığına da etkiler. Örneğin kan akışındaki düşüşlerin, Alzheimer hastalığı görülen kişilerde beyin fonksiyonlarının da daha hızla düşmesine yol açtığı biliniyor.
Bu konuda ne yapmalıyız?
Bilim insanları şu an için oturmanın beyin fonksiyonlarını nasıl etkilediğini tam olarak anlayabilmiş değil. Ancak mevcut bulgulara göre oturma süresinin azaltılması, bilişsel fonksiyonları geliştirmese bile bilişsel çöküşü yavaşlatabilir.
Beyin sağlığı ile oturma arasında somut bilimsel kanıtlar bulunmasa bile herkese oturma sürelerini kısıtlamaları öneriliyor. Burada amaç bozuk glikoz kontrolü ile bağlantılı diğer olumsuz sağlık sorunlarını engellemek. Özellikle yemeklerden sonraki oturma sürelerinin kısaltılması çok önemli.
Dolayısıyla öğle yemeğinden sonra kısa süreli bir yürüyüş yapmak, akşam yemeğinden sonra bulaşıkları elde yıkamak ve mümkün olabildiğince işten-eve-evden işe yürümek bu bağlamda önemli. Gün içerisinde oturma sürenizi azaltmanın birçok yolu var. Daha sağlıklı bir yaşam için daha az oturun.
Derleyen: Sevda Deniz Karali
YORUMLAR