Ulubey' de bir enflasyon hatırası

 

Necdet Topçuoğlu

Doğduğum ilçe ulubey de kara lastik satan, lastikçi hacı naz amca vardı. Yaşıyorsa allah uzun ömürler versin. Vefat etmişse allah rahmet eylesin.
Kara lastik bölgemizin çamuru için ayağa giyilen çok önemli bir ihtiyaçtı. Bu nedenle ilçemizde yaşayan herkesin yolu lastikçi hacı amcadan geçmiştir.
Daha ortaokulda öğrenciyken öğrendiklerini haykıran bir karakterim vardı. Bu nedenle küçük ilçemizde ilgi odağı haline gelmiştim.
İlçemiz halkı okuyana ve bilgiye çok itibar ederdi. Orta yaş kanaat önderleri beni ciddiye alır sohbet ederlerdi. Belediye başkanı rahmetli bilâl kalay ve hacı naz amca bunlardan bazılarıydı.
Bir gün amcamın terzi dükkanında beni aralarına alıp soru yağmuruna tutmuşlardı. İlçemizin imamı, sülalemizin değerlisi muzaffer topçuoğlu amcam, söyle bakalım enflasyon nedir diye sormuştu.
Biliyordum ama, onların anlayacağı şekilde nasıl anlatırım onu düşünmüştüm. Lastikçi hacı naz amca da yanımızdaydı onu örnek vermiştim.
Bakınız, meselâ hacı amcam kara lastikleri satınca, aldığı para ile aynı kara lastikleri raflarına koyabiliyorsa, ne kâr var ne zarar değil mi ? Doğru dediler.
Şayet raflarına koyamıyorsa, eksilen kara lastikler kadar sermayesi eksiliyor demektir. İşte buna enflasyon diyoruz demiştim.
Aradan bir hafta geçmişti. Hacı naz amca beni çağırdı. Oğlum ben senin anlattığın sorunla başım belâda dedi.
Hayırdır hacı amca dedim. Benim raflardaki kara lastikler azalıyor, sattıklarımın yerine aynı miktarda mal koyamıyorum demişti.
İşte hacı amca enflâsyon kanser gibidir. Kanser nasıl sinsice vücudu tüketirse, enflâsyon da sinsice sermayeyi tüketiyor demiştim.
O günden sonra hacı naz amca, bütün ilçe esnafını dolaşarak enflâsyonu anlatıyor, beni de kaynak gösteriyordu. Anlattıkları benden daha etkili oluyordu. O dönemde rahmetli ecevit başbakandı.
Esnaf ne yapmamız lâzım diye bana soruyordu. Bende, sattığınız malı yerine koyacak şekilde fiyatı yükselteceksiniz diye cevap veriyordum. O dönemin dürüst ahlâklı insanları buna itiraz ediyorlardı.
Hatta bu söylediğiniz ahlâksızlık olur diyenler olmuştu. Beni en iyi anlayan rahmetli terzi uzun bekir amcaydı. Ancak terziliği bırakmış bakkal işletiyordu.
İşte enfllâsyon en ahlâksızca uygulanan vergilendirme yöntemidir. Halbuki ilçemiz esnafı öyle dürüst ve ahlâklıydı ki, camiye vakit namazı kılmaya giderken bile kasayı kapatmaya ihtiyaç duymazlardı.
İşte dürüst esnafımızı ahlâksız enflâsyon silip süpürmüştür. Şimdi doğduğum ilçeye gittiğim zaman ekonomik sistemin eski yıllardaki dostlukları, arkadaşlıkları, komşulukları bozduğunu görmekten üzüntü duyuyorum.
(30, haziran, 2021-ankara)