Necdet Topçuoğlu

Bu konuda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın, “Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği” çıkmıştır. Söz konusu Yönetmelik, fındık ticaretini kolaylaştırma, depolanması için yaygın bir sistem oluşturma, ürün sahiplerinin mallarının emniyetini sağlama ve kalitesini koruma amacıyla hazırlanmıştır. Ancak küçük üreticiyi korumaya yönelik bir düzenleme olduğunu söylemek mümkün değildir.

Bu uygulamanın Dünya'da benzer örnekleri bulunmaktadır. Her ülke kendi özel durumuna göre düzenleme yapmıştır. Burada önemli olan Türkiye’de sistemin nasıl uygulanacağıdır. “Lisanslı depoculuk uygulaması ABD’nin 100 yıldır sürdürdüğü bir uygulamadır. ABD Tarım Bakanlığı’nın kontrolünde çalışmaktadır. Üretici ürününü hasattan sonra bu depolara koyarak makbuz senedi almaktadır. Bu senet malın mülkiyetini temsil eder ve aynı zamanda teminat aracı özelliği taşımaktadır. Mal depodadır ve üreticinin elinde ürününe karşılık bir kıymetli kağıt bulunmaktadır.

Üretici makbuz senedine kayıtlı ürün bedelinin belirli bir kısmı karşılığında Amerikan Tarım Bakanlığı altındaki “CCC” kuruluşundan 9 ay süreli ve düşük faizli kredi almaktadır. Bu uygulama üreticinin kısa süreli nakit açığını karşıladığı gibi, üreticiye piyasa koşullarını izleyerek, fiyat yükseldiği zaman malını satmasının olanağını sağlamaktadır. Şayet fiyat yükselmezse üretici dönüp, malını garanti edilmiş fiyat üzerinden devlete satmaktadır. Burada tümüyle üreticiye yönelik bir uygulama söz konusudur.

Bu uygulama Türkiye’ye ABD'deki orijinal yasasından çok farklı, olarak adapte edilmiştir. Sistemin Türkiye’de özel olarak çalışması ve özel bankaların kredi vermeleri öngörülmüştür. Düşünce aşamasında kalan sistem uygulama aşamasına geçmemiştir. TMO benzeri Fındık İşletmeleri Kurumu kurtulmadıkça ve lisanslı depoculuk bu sisteme entegre edilmedikçe üreticiye faydasının olması beklenmemelidir. Mevcut düzenleme talepleri, ihracatçıyı korumaya yönelik olup, Fiskobirlik'i tamamen devre dışına çıkarmayı hedeflemektedir. Bu sektörde büyük üreticinin zaten sorunu yoktur. Önemli olan küçük üreticinin korunmasıdır.

Depoların tekniğine uygun olarak yapılması inşaat mühendisliğinin konusudur. İklim ve yer seçimi önemlidir. Bu konuda tip projeler bulunmaktadır. Bölgenin üretici yapısına uygun çözüm önerileri daha önce yazdığım makalelerde mevcuttur. Bunun dışındaki girişimler üreticinin emeğini sömürmek amacını taşımaktadır. Davet üzerine verdiğim bazı konferanslarda bu görüşlerimi açıkladığım zaman fındık tüccarlarının alınganlık gösterdiklerini gördüm. Ancak aynı tüccarlar, bir İtalyan firmasının sektörü teslim alma girişimlerine sessiz kalmaktadırlar.
(16, Haziran, 2021-Ankara)