Serbest piyasa ekonomisinde fiyatı, arz ve talep tayin eder. Arzın gerisinde maliyetler vardır. Talebin gerisinde ise fayda vardır. Faydası olan  mal ve hizmetler, insalar var olduğu sürece talep edilecektir.  Talebi olan mal da üretilmeye devam edecektir. Bu ekonomik kural zaman ve mekandan bağımsız işlemektedir.

Mal ve hizmet  üretiminde maliyetleri oluşturan unsurlar nelerdir?

Üreticiler bilir. Emeğin ücreti, sermayenin faizi, toprağın kirası maliyetleri tayin eder.  Demekki, üretim maliyeti=Ücret+Toprak Rantı+Faiz den oluşur. 

Üreticinin Karı=Satış Fiyatı-Üretim maliyetidir. Satış fiyat içerisinde kar da vardır.  Bu duruma göre, faydalı mal üreten bir üretici, arz ederken maliyetler yanında karını da hesaba katmak zorundadır.  Eğer, talebi ikna edebilir ise, fiyat içerisinde kar pozitif değer taşıyacaktır.

Tüketiciyi ikna etmenin yolu, satışa çıkan mal ve hizmetin faydasından geçer. Faydalı bir malı satın alan tüketici,  ikame malların faydası ile ölçümleme yapar.  Ölçümde esas alınan kriter, ileri sürülen fiyat ile değer malların fiyatı ve faydaları arasındaki farkı maksimize etmektir. Teknolojik ürünler, fayda açısından öne geçiyor. Zira, yeni teknolojiler sayesine faydası yüksek ürünler daha düşük fiyata piyasaya arz edilebiliyor.

Üretimin en büyük engeli, ham madde fiyatlarından geliyor. Dünyada, ham maddeler sürekli azalıyor. Azalan maddelerin fiyatı da artıyor. Artan ham madde fiyatları, malın maliyetini de artırcak. Artan maliyetler fiyatları da tayin edeceğine göre, gelecek nesillerin en büyük sorunu maliyetlerden gelen fiyat artışları olacaktır.

Talep açısından bakınca, farklı bir dünya ortaya çıktı. Gelişmiş ülkelerde,  fayda hesabı yapılmadan mal satın alındığı gözlemlendi. Dolaplar, kullanılmayan elbiseler ile dolu. İnsanlar ihtiyaçlarından daha çok karbonhidrat ve protein tüketiyor. Aşırı tüketimin, fiyatlara yansıması gecikmedi. Talebe bağlı fiyat artışları en çok gıda ürünlerinde gerçekleşiyor.

İnsan aklı, doğanın egemen kıldığı yasaları kendine göre değiştiriyor. Bunların başında ekonomik eşitlik ideası geliyor. 

Ekonomik eşitlik, üretime ve tüketime eşit koşullarda katılmak üzerine idea geliştirdi. Ancak, üretime eşit katılmak, üretimi en az üretenle seviyesinde eşitliyor. Tüketime eşit katılmak, tüketicileri en çok üreten seviyesinde eşitliyor.  Bu davranışın sonucunda daha az üretiliyor ve daha çok tüketiliyor.

Ekonomi, olmayanı vermez. Cevabı fiyat artışı olarak gerçekleşiyor. Gelecek kuşaklar, idealar ile hareket etmeyi marifet zannederler ise karşılarında fiyat artışlarını bulacaklar. 

Gerek üretim ve gerekse tüketim açısından, insanların ekonomik geleceği parlak görünmüyor.

Şinasi Kara