Para  politikası  Merkez Bankalarına bırakılmıştır. Siyasiler şu gerçeği çok iyi bilmelidir. Merkez bankasının para politikasına müdahale etmek, istenilen sonuçları geliştirmeyebilir.  Para ile fazla oynamaya gelmez. Sonuçlarının nasıl olacağı 100 yıldan beri biliniyor.  Paranın değerini para miktarı ve  üretim tayin eder.  Formülü de ekonomist Irving  Fisher  (1867-1947) tarafından kurulmuştur.   PQ=MV  dir.  

Bu  formülde; P= fiyatları, Q= mal ve hizmetleri, M= Para miktarını, V=Paranın tedavül hızını  gösterir. Formülün sonuçları, otomatik olarak işler.  Müdahale sonucu değiştirmez, denge yeniden kurulur. 

Merkez bankaları faiz ve para miktarı ile  dengeleri sarsabilir. Tıpkı arabanın gidişine benzer. Frene basıp durdurmak, Gaza basıp yürütmek  ya da yol ve hava koşullarına göre arabayı düzgün sürmek gibi. Fazla gaza basarsanız, arabayı uçurumdan atarsınız. Fazla frene basarsanız, arabanın ön sırasında oturanlar camdan dışarı fırlar. Bu nedenle, aşağıya çıkardığım kurallara  dikkat edin. Zira bu kurallar, deneyimler ile doğrulanmıştır.

1. Para miktarını artırdınız. Kritik ölçü, Q deki artmaya bağlıdır. Q deki artma üretim artışıdır. Üretimdeki artıştın talep ettiği para miktarından daha çoğu basılır ise, V kolay değişmediği için, P yani fiyatlar artar. Buna enflasyon da diyebilirsiniz.

2.  Q yani üretim artar ve M yani para miktarı sabit kalır ise,  P fiyatlar düşer ve paranızın değeri artar. Üretimde artış olmadan veya  para miktarını azaltmadan para değerlenmiyor.

3. Kurları artırdığınız zaman, P yani fiyatlar artıyor. Nedeni ithal malları fiyatından geliyor. Bu koşulda, mecburen M yani para miktarını artırmak gerekir. Başka türlü denge kurulmaz. Bu nedenle, maliyet enflasyonu karşısında, merkez bankalarının eli kolu bağlıdır.

4.  Q yani üretilen mal ve hizmetlerde artış olduğu zaman, Para Miktarının (M nin) artırılması şarttır. Aksi taktirde piyasada durgunluk başlar. Durgunluğu, ekonomik büyümede düşmeye neden olması mümkündür.

5.  Para miktarındaki (M deki) aşırı düşme, durgunluğu krize dönüştürebilir.  Para yetersizliği nedeniyle fiyatlardaki düşmeler, deflasyona neden olabilir.  Ekonomik büyümeye tekabül eden para miktarından daha fazlasının piyasaya sürülmesinde yarar vardır.

6.  Para miktarının artırılması ile,  piyasa faizlerini düşürmek mümkündür. Ancak, bu işlemin sınırı var. Sınırını likidite tercihi tayin ediyor. Faizler düşünce, borsa yükselir. Yükselen borsayı, mutlaka düşme takip edecektir.  Bunu bilen borsa ustaları, nakitte kalmayı tercih ederler. Piyasaya sürülen para, likit depolarına gider ve faizdeki düşme durur.

7. Faizleri düşürmek her zaman yatırımları artırmaz. Kur ve fiyat istikrarı bozulur ise, yatırımcı faizlere bakmaz, beklemeye başlar. Faizlerin yatırımı artırabilmesi için yeterli tasarrufun mevcut olması şarttır. Bunun için, bankalardaki mevduat ile toplam kredileri karşılaştırmak lazım. Banka kredileri toplamı mevduatı aşıyor ise, faizi düşürmek yatırımı artırmaz.

8. Fiiliyatta, bu gün piyasaya sürülen para etkisini en erken 90 günde gösteriyor. Bazen 6 ayı buluyor. Bu nedenle, gelecekte ekonominin ne kadar büyüyeceğini şimdiden hesap etmek zarureti vardır. Yanlış hesap, para miktarındaki ayarlamaları ile  istenilen sonuca ulaşılamaz.  Bu nedenle, bizim merkez bankamızın, enflasyon tahminleri hiç tutmuyor.

9. Merkez bankaları ilave değer yaratmaz. İlave değer yaratılmasına yardımcı olur. Merkez bankalarının para politikaları, bölüşümü doğrudan etkiler.  Enflasyon, gelir bölüşümündeki adaleti bozuyor.

10 . İdari tedbirler ile reel faizleri düşürme gayretinin maliyetini birileri öder. Bazen Merkez Bankası, bazen  Devlet Hazinesi, bazen Halk öder.  En çok enflasyon ile Halka ödetiliyor. Hazine ödediği zaman, vergi yükü olarak halka yansıyor.
 
Şinasi Kara